Mapa ludzkiej psychiki wg. S.Grofa.

Stanislav Grof, czeski psychiatra, współtwórca psychologii transpersonalnej. Zasłynął z podawania swym pacjentom LSD podczas sesji terapeutycznych. Do chwili zdelegalizowania kwasu poddał terapii kilkuset (o ile nie ponad 1000, nie chce mi się teraz sprawdzać Very Happy

) pacjentów. Skuteczność jego terapii była bardzo wysoka, bez porownania wyższa niż w konwencjonalnej psychiatrii. Tym bardziej ze pomagał ludziom w najcięższych przypadkach (typu: schizofrenia, ciężkie obsesje, manie prześladowcze, fobie, narkomania, alkoholizm). Udzielał rownież pomocy ludziom smiertelnie chorym, ktorzy po kontrolowanych sesjach z udziałem LSD przestawali bać się smierci.

Po wielu latach używania LSD w terapii (póżniej z powodów prawnych zamiast kwasu zaczął on stosować opracowane przez siebie oddychanie holotropiczne), Grof wyodrębnił w ludzkiej psychice 4 poziomy świadomości. Z czego 2 są wogóle nie znane współczesnej psychiatrii Very Happy

Oto opis tych poziomów zaczerpnięty z tej strony: [link widoczny dla zalogowanych]
(Po szczegóły odsyłam do książek Grofa):

Stanisław Grof

Początkowy okres badań i praktyki lekarskiej czeskiego psychiatry – Stanisława Grofa upłynął pod znakiem „klasycznych” form terapii, ze szczególnym uwzględnieniem psychoanalizy. Jednakże już w połowie lat pięćdziesiątych zwrócił się on ku badaniom nad wpływem substancji psychoaktywnej LSD na świadomość. Od 1967 roku w USA kontynuował swe badania i pracę terapeutyczną opartą na użyciu LSD. Z powodów politycznych i prawnych zrezygnował z tego środka jako aktywatora świadomości, zwracając się ku terapii opartej na oddychaniu holotropowym.

Stanislav Grof, jako lekarz psychiatra i badacz, dystansował się od początku wobec hippisowskiego oczarowania LSD. Również oddychanie holotropowe dla Grofa nie jest poszukiwaniem odlotu. LSD i oddychanie holotropowe to aktywatory samopoznania i autoterapii. Większość życia psychicznego rozgrywa się w nieświadomości - potrzebny więc jest aktywator, który pozwoli przeżyć stłumione fragmenty psyche i uwolnić się od destruktywnych dla jednostki wzorców myślowo-emocjonalnych.

Mapa ludzkiej psychiki

Na podstawie trzydziestoletniej pracy terapeutycznej i badawczej, Stanislav Grof stworzył swoistą mapę ludzkiej psychiki, będącą swoistym dopełnieniem spektrum świadomości Kena Wilbera. Grof wyróżnił w niej cztery sfery psyche. Należy pamiętać, że w psychice człowieka nie ma wyraźnych granic oddzielających jej wymiary.

1. Bariera zmysłowa

Ta sfera jest najpłytsza i jednocześnie najłatwiej dostępna. Przy eksploracji tego poziomu pojawia się feeria ożywionych kolorów, plejada kształtów architektonicznych lub geometrycznych, ruchome wzory kalejdoskopu, układy podobne do mandali, arabeski, nawy gotyckich katedr, sklepienia muzułmańskich meczetów i skomplikowane desenie. Prócz najczęstszych wrażeń wzrokowych mogą pojawić się doznania smakowe i zapachowe.

Poziom ten ma niewielkie znaczenie z punktu widzenia terapeutycznego. Stanowi barierę, którą należy przejść by dotrzeć do bardziej istotnych poziomów psychiki.

2. Obszar nieświadomości jednostki

Sfera ta obejmuje zapis przeżyć biograficznych, począwszy od narodzin, aż do chwili, w której przeprowadzana jest terapia. Poziom ten jest poprawnie opisany przez psychoanalizę. Jednakże trzeba pamiętać, że w terapii Grofa zachodzi przeżywanie sfery biograficznej, nie zaś tylko przypominanie. Na biograficznym poziomie psychiki pojawiają się wspomnienia i doznania przebytych groźnych chorób, wypadków, zagrożeń życia. Sytuacje te, jak się okazało pozostawiają istotny ślad w psychice przyczyniając się do powstania zaburzeń emocjonalnych i psychosomatycznych.

3. Poziom perinatalny (narodzin i śmierci)

Sfera ta zawiera wrażenia związane z życiem prenatalnym oraz z procesem narodzin. Poziom ten Grof analizuje za pomocą czterech matryc przeżyć okołoporodowych, które omówię poniżej. Przeżycie swych narodzin i śmierci w kondycji płodu powoduje kryzys egzystencjalny i przeobrażenie osobowości.

4. Sfera doświadczeń pozaosobowych (archetypowych)

Ta sfera psyche, będąca najmniej poznaną, obejmuje doznania nie dające się opisać w kategoriach osobowych - świadomość tu wychodzi poza ramy personalne. Tworzą się układy kondensacji przeżyć z innymi sferami psychiki. Na poziomie tym jest nawiązywany kontakt z postaciami archetypowymi. Zachodzą tu przypadki utożsamienia się z innymi ludźmi, grupami ludzi, czy wręcz innymi formami istnienia: przyrodą ożywioną (rośliny, zwierzęta, planeta ziemia), przyrodą nieożywioną (skały, planety), istotami duchowymi (bogowie, duchy, zmarli), obiektami (budowle, przedmioty). Świadomość często schodzi na plan mikroskopijny: poziom tkanek, komórek czy wręcz atomów. Jednostka przekracza ograniczenia czasowe i przestrzenne. Towarzyszą temu także doznania tzw. spostrzegania pozazmysłowego: prekognicja, telepatia, przebywanie poza ciałem..

W skrajnej postaci indywidualna świadomość zdaje się ogarniać całość istnienia i utożsamiać z Uniwersalnym Umysłem czy też z Absolutem. Wydaje się jakby kresem wszystkich doświadczeń było doznanie Ponadkosmicznej i Metakosmicznej Pustki, tajemniczej pierwotnej próżni i nicości, która jest świadoma siebie oraz zawiera cały byt w formie zaczątkowej.

Matryce okołoporodowe

Według Stanisława Grofa szczególnie ważnym poziomem ludzkiej psychiki jest poziom okołoporodowy. Przeżycia związane z okresem prenatalnym i porodem łączą się zazwyczaj w dynamiczne całości z elementami innych sfer psyche (układy kondensacji przeżyć – COEX). Ponadto przeżywanie urazu okołoporodowego wywołuje reakcje fizyczne, emocjonalne, intelektualne, a także skutki w sferze duchowej. Jednostka może w sposób „dosłowny” lub symboliczny doświadczać siebie w roli płodu znajdującego się w określonej fazie życia perinatalnego. Oto podstawowe matryce perinatalne (w skrócie BPM):

1. Pierwsza Matryca Perinatalna (BPM I)

Biologiczną podstawą tej matrycy - twierdzi Stanislav Grof - jest przeżycie pierwotnej symbiotycznej jedności dziecka z organizmem matki w czasie życia płodowego. Jednostka może doświadczać siebie w roli płodu, jak też mogą temu towarzyszyć wyobrażenia i identyfikacje z wodnymi formami życia (wieloryby, ryby, meduzy, liliowce lub wodorosty) albo wizje przestrzeni międzygwiezdnej. Pojawiają się wyobrażenia natury w jej harmonijnym, optymistycznym wymiarze. Jednostka doświadcza tu piękna, radości, spokoju, rozpłynięcia się we wszechświecie lub mistycznego zjednoczenia. Doświadczający w tym wymiarze jest pozbawiony odrębności. Matryca ta jest związana z Żywiołem Wody.

Typ seksualności powiązany z dynamiką BPM I Grof nazwał seksualizm oceanicznym. Jest on ukierunkowany na usunięcie napięcia w sferze genitalnej, charakteryzuje się harmonią i spokojem.

Osoby będące pod wpływem tej matrycy często wykazują tendencje do rozpływania się i zatracania indywidualności, niezauważania rzeczywistych problemów, do ucieczki od trudności życiowych.. Podstawą tego dążenia jest regresyjna chęć powrotu do okresu nie zaburzonej jedności z ciałem matki w czasie ciąży i karmienia.

2. Druga Matryca Perinatalna (BPM II)

Obejmuje początek porodu i jego pierwszy okres kliniczny. Zostaje zaburzona wówczas harmonia i równowaga życia płodowego - pojawiają się reakcje chemiczne, a następnie pierwsze skurcze przy jednoczesnym zwarciu szyjki macicy. Powoduje to gruntowną zmianę w życiu płodu - tym samym wprowadzając lęk. Symbolicznie proces ten jest przeżywany jako totalne pogrążenie. Pojawia się lęk i świadomość śmiertelnego niebezpieczeństwa.

Pojawiają się wizje spirali, leja lub wiru, który nieubłaganie wsysają przeżywającego wizję do środka; obrazy lewiatana, pytona, krokodyla itd.; przeżycia związane z motywami mitologicznymi - wizje smoka, zejście do świata podziemi, systemu jaskiń lub tajemniczego labiryntu, upadek aniołów i utracony raj, wizje piekła. Zjawiają się potępieni bohaterowie: Syzyf, Prometeusz; a także identyfikacje z więźniami obozów koncentracyjnych i pensjonariuszy przytułków dla obłąkanych. Żywiołem tej matrycy jest Ziemia, towarzyszy jej doświadczenie braku wyjścia.

Stanislav Grof charakteryzuje osoby znajdujące się pod wpływem BPM II w następujący sposób:

Dopóki dana osoba znajduje się pod wpływem opisywanej matrycy, pozostaje wybiórczo ślepa na wszystko co pozytywne w świecie i w jej własnym życiu. Typowe składniki tego wzorca to dręczące uczucie metafizycznej samotności, bezradność, brak nadziei, poczucie niższości, egzystencjalna rozpacz i poczucie winy. Wszystko co się wiąże z seksem, jest interpretowane przez osoby pozostające pod wpływem dynamiki tej matrycy, jako „brudne”, „grzeszne” i „złe”. Wiąże się z tym zahamowanie popędu i współżycia seksualnego. Dynamika BPM II ma swój wymiar emocjonalny w postaci depresji z zahamowaniem i tendencji samobójczych. Z drugą matrycą okołoporodową są związane samobójstwa niegwałtowne, ukierunkowane na „zapadnięcie w sen”, ucieczkę od bólu i trudności, pozbycie się własnego oddzielenia i ucieczkę od samotności.

3. Trzecia Matryca Perinatalna (BPM III)

BPM III odnosi się do drugiego okresu klinicznego porodu obejmującego skurcze macicy, rozwarcie szyjki macicy, stopniowe wypychanie płodu przez drogi rodne, przy jednoczesnym doświadczaniu bólu przez płód. Grof charakteryzuje ten proces jako walkę płodu o przetrwanie, któremu towarzyszy miażdżący ucisk mechaniczny, a często wysoki poziom niedotlenienia i duszenie się. Trzecia matryca obejmuje ból miażdżonego dziecka, jak też utożsamienie się z działaniem dróg rodnych. Wszystko to łączy się z uporczywymi zmaganiami ze śmiercią.

Symbolicznie etap ten jednostka przeżywa poprzez wizje i uczestnictwo w tytanicznych walkach aniołów i demonów, scenach diabolicznych (czarne msze, sabaty czarownic), uczestnictwo w polowaniach, doznania sadomasochistyczne. Typowe motywy symboliczne w BPM III to rozszalałe żywioły przyrody (wulkany, burze, trzęsienia ziemi, fale lub tornada), wojenne lub rewolucyjne sceny przemocy oraz technologia o dużej mocy (reakcje termojądrowe, bomby atomowe i rakiety) czy ogień, który wszystko niszczy i jednocześnie oczyszcza. Pojawia się tu zaabsorbowanie skatologią; silne pobudzenie seksualne, które charakteryzuje automatyzm, niewybredny, wyuzdany lub dewiacyjny charakter. Z BPM III wiąże się typ seksualności satanicznej, w którym następuje pomieszanie sadomasochizmu, wyuzdania itp. Trzecia matryca jest związana z Żywiołem Ognia. Końcowy etap tej matrycy przynosi poczucie unicestwienia na każdym poziomie, jaki można sobie wyobrazić - zniszczenie ciała, fiasko emocjonalne, intelektualną klęskę, najgłębszy upadek moralny i całkowite potępienie w wymiarze transcendentalnym. To doświadczenie „śmierci ego” zdaje się pociągać za sobą nagłe, bezlitosne zniszczenie dotychczasowych punktów odniesienia w życiu jednostki.

Osoby, które nie zamknęły trzeciej matrycy perinatalnej wykazują skłonności do nadmiernego ożywienia i pobudzenia psychoruchowego, wysokiego poziomu napięcia i lęku, depresji z pobudzeniem, autodestrukcji, wyrażającej się również w tendencjach sadomasochistycznych. Skrajnym przypadkiem tych tendencji jest samobójstwo gwałtowne, charakteryzujące się szczególnie dramatycznym charakterem: rzucenie się z mostu, śmierć pod kołami pociągu itp.

4. Czwarta Matryca Perinatalna (BPM IV)

Obejmuje trzeci kliniczny okres porodu - faktyczne przyjście dziecka na świat. Etap ten został opisany w następujący sposób:

... przepychanie przez kanał porodowy osiąga maksimum i po szczytowym wzmożeniu się bólu, napięcia i pobudzenia seksualnego, następuje nagła ulga i odprężenie. Dziecko się urodziło i po długim okresie ciemności spotyka się ze światłem dziennym (lub oświetleniem sali operacyjnej).

Etap ten symbolicznie jest odczuwany jako odrodzenie poprzez śmierć. Doświadczający umiera i po wielkich zmaganiach i bólu rodzi się jako nowy człowiek.

Na poziomie symbolicznym następuje identyfikacja z bóstwami, szczególnie z tymi, które przechodzą śmierć (Ozyrys, Chrystus); mają miejsce wizje przyrody budzącej się na wiosnę, wyobrażenia odkupienia i zmartwychwstania bóstw, nieosobowe wyobrażenia transcendencji (światło), zachodzi poczucie więzi z całym wszechświatem i wszystkimi jego mieszkańcami, poczucie głębokiego kontaktu z istotami duchowymi i bóstwami różnych religii. Trwałym efektem gruntownego przeżycia BPM IV jest kontakt ze sferą pozaosobową psyche, skutkujący „mistycznym otwarciem”, erupcją twórczości itd.

Doświadczenia BPM IV w czystej postaci cechuje promienna radość, zwiększona chęć życia, głębokie odprężenie, spokój i wyciszenie, pogoda i pełne psychiczne zadowolenie; brak im charakteru popędowego oraz typowych dla stanów maniakalnych groteskowej przesady i ostentacji.

Z czwartą matrycą wiąże się Żywioł Powietrza i typ seksualności tantrycznej - zjednoczenie płciowe jest pojmowane albo jako obraz boskiego procesu stworzenia, zawartego w wielu kulturach, albo jako narzędzie do wejścia w ekstazę mistyczną.